باب: إذا
أراد بيع تمر
بتمر خير منه.
89. HURMA, DAHA İYİSİ KARŞILIĞINDA SATILMAK İSTENİRSE
حدثنا
قتيبة، عن
مالك، عن عبد
المجيد بن
سهيل بن عبد
الرحمن، عن
سعيد بن
المسيب، عن
أبي سعيد
الخدري وعن
أبي هريرة رضي
الله عنهما:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم استعم
رجلا على خيبر
فجاءه بتمر
جنيب، فقال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (أكل تمر
خيبر هكذا).
قال: لا والله
يا رسول الله،
إنا لنأخذ
الصاع من هذا
بالصاعين،
والصاعين
بالثلاثة.
فقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم: (لا
تفعل، بع الجمع
بالدراهم، ثم
ابتع
بالدراهم
جنيبا).
[-2201 - 2202-] Ebu. Said
el-Hudri ve Ebu Hureyre'nin (r.a.) naklettiğine göre, Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir sahabiyi Hayber vergilerini
toplamak için görevlendirmişti. O, Hayber'den, cenıb adı verilen iyi cins hurmalar getirdi.
Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona, "Hayber'in bütün
hurmaları böyle midir?" diye sordu. Adam, "Vallahi, hayır, Ey
Allah'ın Resulü! Bunu, diğer hurmalardan iki sa'
verip bir sa', üç sa' verip
iki sa' almak suretiyle elde ettik" diye cevap
verdi. Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Böyle yapma. Önce elindeki hurmaları para
karşılığında sat. Daha sonra da (bu dirhemler/e) cenib
denilen hurmaları satın al" buyurdu.
2201 Tekrarları: 2302, 4246, 7350.
2202 Tekrarları: 2303, 4245, 4247 ve 7351
AÇIKLAMA: Konu başlığı, "riba’ya
düşmemek için ne yapılması gerektiğini" anlatmak için seçilmiştir. İmam
Malik, cenib hurmasının, Kubeys
hurması olduğunu söylemiştir.
Nebi s.a.v.'in hadisteki, "Böyle yapma!" sözü hakkında
icma bulunmaktadır, hiçbir alimin
farklı bir görüşü bulunmamaktadır. Bütün alimler,
fazlalık ribası gerçekleşen mallarda, ister hacim
ölçüsü ile (keyli), isterse ağırlık ölçüsü ile
(vezni) ölçülür olsun, hadiste zikri geçen uygulamanın caiz olmayacağı
görüşündedir. Fakat aslen hacim ölçüsü ile ölçülen mallar tartı ile, tartı ile ölçülen mallar da hacim ölçüsü ile satılamaz.
Alimler, hurma karşılığında hurma satılırken, kaliteli ya da kalitesiz
olsun, her ikisinin de eşit miktarda olması gerektiğinde icma
etmiştir. Tür bakımından farklı olsalar bile hepsi cins bakımından birdir.
Hadisten Çıkarılan Sonuçlar
1. Bir şeyin haram olduğu kendisine bildirilmedikçe kişi yaptığı
şeyde mazurdur.
2. Zahidlik taslayan bazılarının
aksine, kişi, hadiste iyi hurmanın tercih edilmesinde olduğu gibi, kendi
kendisine karşı daha yumuşak davranabilir, kendini zora sokmayabilir.
3. Bey'u'l-iyne
(iyne satışı) caizdir. Ine
satışı, bir kimseye peşin bedelle bir mal satıp, daha sonra aynı malı, daha az
bir bedelle geri satın almaktır. Çünkü Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem, "Sonra elde ettiğin parayla cenfb hurmasını satın al"' ifadesinde, "sana
satan kişinin dışında başka bir kimse" diye bir tahsiste bulunmamıştır.
4.Güzel yiyecekleri seçmek caizdir.
5.Satım ve diğer konularda vekil tayin etmek caizdir.
6.Fasit satışlar kabul edilmez.
7. Bu hadis, "içinde faiz bulunan satışlar, asıl satım akdi
bakımından caizdir, sadece riba niteliği bakımından
fasittir. Dolayısıyla riba geçersiz, akit ise
sahihtir" gorüşünde olanlara karşı bir delildir.
Bu görüş, Kurtubi'ye aittir. O şöyle der: Eğer iddia
edildiği gibi akit geçerli olsaydı, Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem akde değil,
sadece fazla olan miktara karşı çıkardı."